Wszystko o badaniach społecznych na temat równości małżeńskiej i akceptacji osób LGBT+.
Wielokrotnie spotykamy się z argumentem, że “polskie społeczeństwo jest konserwatywne i nie zaakceptuje równości małżeńskiej” albo że “Polki i Polacy nie są jeszcze gotowi na to, by pozwolić na śluby par jednopłciowych”. Zdaniem niektórych osób nawet inicjowanie debaty publicznej w tej sprawie jest rzeczą przedwczesną – choć przecież ta debata od dawna i tak się toczy.
Tymczasem z najnowszych badań społecznych wynika, że poparcie dla równości małżeńskiej jest w Polsce względnie wysokie, a co więcej rośnie.
Dlaczego “względnie”? Otóż dlatego, że trzeba mieć na uwagę charakter obecnej debaty publicznej. Media państwowe rozpowszechniają skrajnie negatywny stereotyp “ideologii LGBT”, często przy tym mijając się z prawdą. Bezkarnie zestawia się np. homoseksualność z pedofilią na przekór prawdzie naukowej.
“Ideologią LGBT” czy “ideologią gender” straszy też wielu hierarchów Kościoła oraz zwykłych duchownych. Do tego dochodzą homofobiczne wypowiedzi wielu osób publicznych – dziennikarzy, naukowców, celebrytów. Ponad 60 samorządów w Polsce przyjęło tzw. “uchwały przeciwko ideologii LGBT”.
Mówiąc krótko, społeczności LGBT+ trudno jest docierać do społeczeństwa ze swoimi argumentami i postulatami. Musi się mierzyć z kłamstwami i uprzedzeniami. Obecna debata nie ma bynajmniej rzetelnego, równego i merytorycznego charakteru.
Rośnie poparcie dla równości małżeńskiej
Mimo to poparcie dla równości małżeńskiej rośnie. Według badań IPSOS zrealizowanych dla OKO.press w 2021 i 2022 roku, ponad połowa Polek i Polaków chce, aby pary osób tej samej płci mogły zawierać przynajmniej związki partnerskie. Widać też trend rosnący z roku na rok.
W 2021 roku 35 procent ankietowanych poparło związki partnerskie, a 21 procent równość małżeńską. Przeciw jakimkolwiek rozwiązaniom prawnym było 39 procent badanych.
W 2022 roku wartości te wyniosły odpowiednio 34 procent dla związków partnerskich (-1%) i 28 procent dla równości małżeńskiej (+7%), a liczba przeciwników spadła do 33 procent (-6%).
Z kolei z opublikowanych w 2019 roku wyników Eurobarometru wynika, że 45 procent Polek i Polaków uważa, że w całej Europie powinna obowiązywać równość małżeńska:
Badania Eurobarometru są powtarzane co kilka lat. Jak wydać na powyższym wykresie w porównaniu z poprzednią edycją poparcie dla równości małżeńskiej w Polsce wzrosło o 17 punktów procentowych. Tylko jeden inny kraj (Niemcy) osiągnął wyższy wzrost poparcia.
Wyniki te znajdują potwierdzenie również w innych badaniach sondażowych przeprowadzonych w 2019 roku. We wrześniu “Gazeta Wyborcza” donosiła, że równość małżeńską popiera 42 procent ankietowanych, a 57 procent jest za przyznaniem parom jednopłciowym prawa do zawierania związków partnerskich.
Z kolei badanie przeprowadzone w lutym 2019 roku przez IPSOS dla OKO.press wykazało, że 41 procent ankietowanych opowiada się za przyznaniem parom jednopłciowym prawa do zawierania małżeństw cywilnych. 56 procent osób poparło wprowadzenie w Polsce związków partnerskich.
Co więcej zanotowano wzrost względem poprzedniego sondażu przeprowadzanego przy użyciu tych samych narzędzi badawczych. W 2017 roku poparcie dla związków wynosiło 52 procent a dla małżeństw jednopłciowych 38 procent.
Badania Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza
W kwietniu 2018 roku Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza zleciło przeprowadzenie badania sondażowego na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie osób powyżej 15 roku życia, poświęconego postawom Polek i Polaków wobec równości małżeńskiej. Pragnęliśmy się przekonać, jak owe postawy zmieniły się w ciągu ostatnich trzech lat, a więc od czasu poprzedniej edycji naszego badania.
Przedstawiciele partii rządzącej stanowczo sprzeciwiają się nie tylko postulatom formalizacji związków osób tej samej płci, ale również walce z mową nienawiści, z dyskryminacją ze względu na orientację seksualną czy prowadzeniu edukacji antydyskryminacyjnej w szkołach. Co więcej władza daje jednoznaczne przyzwolenie na homofobiczne wypowiedzi w sferze publicznej, m.in. parlamentarzystów i parlamentarzystek.
Dlatego nie było zaskakujące, że w przypadku poparcia dla formalizacji związków partnerskich odnotowano pewne spadki – aczkolwiek obraz nie był tak prosty, jak by się mogło wydawać.
Najbardziej popieraną przez respondentów i respondentki formą była umowa notarialna (ok. 38% poparcia). Nastąpił tu znaczący spadek w porównaniu z rokiem 2015, kiedy umowy notarialne cieszyły się poparciem blisko połowy badanych. Spadło również poparcie dla związków partnerskich – z 37% do 31%. Natomiast poparcie dla małżeństw cywilnych i kościelnych osób tej samej płci pozostało na takim samym poziomie, jak trzy lata wcześniej.
Warto też odnotować niezwykle ważną rzecz. Otóż w ciągu trzech lat między kolejnymi edycjami badania zdecydowanie ubyło przeciwników formalizacji. W 2015 roku ponad 52% badanych nie chciało związków partnerskich osób tej samej płci, a ponad 60% było przeciwko małżeństwom cywilnym. Obecnie odpowiednie odsetki wynoszą 46% i 50%. To nadal bardzo dużo, pamiętajmy jednak, że przeciwników ubywa mimo niezwykle sprzyjającej dla nich koniunktury politycznej.
Zdecydowanie wzrosły odsetki osób wybierających opcję „Nie mam zdania”. To spodziewany wynik. Skoro przy obecnym układzie sil w parlamencie formalizacja nie wchodzi w grę, respondenci mogą sobie pozwolić na brak opinii, bo nie wierzą, że poparcie cokolwiek zmieni. Jednocześnie fakt ten należy uznać za cokolwiek optymistyczny, powiększa się bowiem grupa potencjalnych partnerów dialogu ze społecznością LGBT+ i potencjalnych przyszłych sojuszników.
Kto popiera, kto jest przeciw
Poparcie dla związków partnerskich i małżeństw osób tej samej płci było zdecydowanie wyższe wśród osób młodych, przede wszystkim w wieku 25-34 lata, najniższe zaś wśród osób powyżej 60 roku życia.
Związki partnerskie i małżeństwa osób tej samej płci mają nieco więcej zwolenniczek niż zwolenników. Wynik ten, podobnie jak rozkład dotyczący wieku, spotykamy też w innych badaniach, m.in. przeprowadzonych przez CBOS.
- Nota metodologiczna
Badanie zostało przeprowadzone metodą CAPI (computer assisted personal interview czyli wywiad przeprowadzany osobiście przez ankietera, z wykorzystaniem urządzeń mobilnych) w kwietniu 2018 roku przez Danae sp. z.o.o. na reprezentatywnej próbie 1010 Polek i Polaków powyżej 15 roku życia. Pytano przede wszystkim o poparcie dla różnych metod formalizacji związków jednopłciowych. Co ważne, tak samo sformułowane pytanie zadano w badaniu Postawy wobec równości małżeńskiej w Polsce, zrealizowanym przez Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza w maju 2015 roku. Dzięki identycznemu sformułowaniu pytania i zastosowaniu identycznej techniki badawczej uzyskano w pełni porównywalne wyniki.
Dlaczego badania?
Badania społeczne są wszędzie: każdego dnia dziesiątki razy natrafiamy na rozmaite wykresy i słupki w gazetach, w Internecie, w reklamach. Spowszedniały tak bardzo, że łatwo zapomnieć, jak wielką mogą odgrywać rolę.
Naszym zdaniem rzetelnie prowadzone badania to ważne narzędzie komunikacji społecznej. Pozwalają ustalić, jakie opinie, poglądy i postawy są w danym momencie szczególnie powszechne. Dzięki badaniom dowiadujemy się, co rozpala zbiorową wyobraźnię. Jest to również istotne narzędzie wypowiadania przez społeczeństwo rozmaitych preferencji, choćby w ważnych sprawach politycznych czy moralnych.
I wreszcie – badania pozwalają niekiedy odkryć, że dany pogląd wcale nie jest tak bardzo popularny lub tak bardzo niszowy, jak mogłoby się wydawać. Czasem dzięki nim łatwo się „policzyć” i zobaczyć, że wbrew pozorom daną opinię podziela bardzo wiele osób. Tak jest choćby z poparciem dla formalizacji związków jednopłciowych.
Mimo stereotypów, jakoby polskie społeczeństwo było niezwykle konserwatywne, badania wykazują, że około połowy Polek i Polaków opowiada się za jakiegoś rodzaju rozwiązaniami, które pozwoliłyby sformalizować związki par tej samej płci. Mówiąc prosto, gdyby nie badania trudno byłoby dowiedzieć się, jakie rzeczy są „do pomyślenia” a jakie „nie do pomyślenia” i trudno byłoby komunikować to mediom, politykom czy ważnym uczestnikom rozmaitych debat publicznych.
Gromadzenie rzetelnych danych na temat społeczności LGBT+ w Polsce oraz na temat stosunku Polek i Polaków do równości małżeńskiej to jedno z najważniejszych działań Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza. Chcemy wiedzieć jak najwięcej o sytuacji osób nieheteroseksualnych, by prowadzić rzetelną edukację na ten temat.
Przede wszystkim jednak chcemy, by badania, które robimy, stały się kolejną okazją do zabrania głosu przez naszą społeczność. Za pomocą uznanych metod o charakterze naukowym chcemy wypowiadać prawdę o nas samych.
Społeczność LGBT+
Badania, na których zależy nam szczególnie dotyczą społeczności LGBT+ w Polsce. Liczymy, że rzetelne wyniki zwrócą uwagę społeczeństwa na nasze problemy, potrzeby czy preferencje. Przede wszystkim zaś mamy nadzieję, że dzięki badaniom uda się mocniej zaktywizować i zjednoczyć społeczność, że dzięki nim lepiej uświadomimy sobie naszą siłę i sami zaczniemy aktywniej zabiegać o swoje interesy.
Wstępem do planowanych pogłębionych badań społeczności było przeprowadzone w roku 2015 badanie internetowe pod patronatem Forum Organizacji LGBTQIA. Uzyskano wówczas 5 877 wypełnionych kwestionariuszy. Należy oczywiście pamiętać, że przy tego typu metodzie wnioski z badania nie są w pełni reprezentatywne i dotyczą głównie tej części społeczności LGBT+, która pilniej śledzi prasę lub portale społecznościowe i jest bardziej zaangażowana w działania społeczności. Nie mówimy tu więc o wszystkich osobach nieheteroseksualnych w Polsce.
Jak wynika z badań, postulat równości małżeńskiej jest dla społeczności niezwykle ważny. Aż 87 proc. osób opowiedziało się za prawem do zawarcia małżeństwa cywilnego. Związki partnerskie poparło nieco mniej osób – 75 proc. Najmniejszym poparciem cieszyła się formalizacja związków jednopłciowych za pomocą umowy notarialnej (32 proc.) i śluby kościelne (30 procent).
Warto też zwrócić uwagę na pytanie o najważniejsze prawa, jakie zdaniem badanych powinny przysługiwać parom jednopłciowym.
Na pierwszym miejscu znalazło się prawo do otrzymywania informacji o stanie zdrowia partnera lub partnerki w szpitalu (94 proc. osób uznało to za priorytetowe lub bardzo ważne), następnie decydowanie o pochówku (89 proc.), ustawowe dziedziczenie po partnerze lub partnerce (77 proc.) i objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym partnera partnerki w ZUS (74 proc.).
73 proc. osób uznało za priorytetowe lub bardzo ważne przyznanie parom jednopłciowym prawa do wspólności majątkowej i wspólnego rozliczania podatków. Jak widać lista najważniejszych dla społeczności praw pokrywa się częściowo z listą praw, które cieszą się największą akceptacją Polek i Polaków.